Rymy dziecięce op. 49, Szymanowski Karol

Dwadzieścia piosenek dla dzieci do wierszy Kazimiery Iłłakowiczówny, zatytułowanych Rymy dziecięce op. 49, powstało w drugiej połowie 1922 i na początku 1923 roku. Kompozytor pisał je początkowo z myślą o najmłodszej córce swojej siostry Zofii Szymanowskiej-Grzybowskiej – Krysi (stąd również imię bohaterki cyklu pieśni). Jednak tragiczna śmierć drugiej siostrzenicy Karola Szymanowskiego – Alusi Bartosiewiczówny w 1925 roku zaważyła na fakcie, że artysta opatrzył kompozycję dedykacją: Pamięci Alusi (por. wypowiedź Teresy Chylińskiej w: Pieśń w twórczości Karola Szymanowskiego i jemu współczesnych. Studia pod redakcją Zofii Helman, Musica Iagellonica, Kraków 2001, s. 232).
Wybrane teksty Iłłakowiczówny opowiadają historię o małej dziewczynce Krysi i jej Lalce, a także o wierszykach, jakie układają przed snem. Występują w nich różne zwierzątka (np. piosenka nr 2 Jak się najlepiej opędzać od szerszenia, nr 4 Prosię, nr 7 Trzmiel i żuk, nr 11 Gil i sroka, nr 13 Wizyta u krowy, nr 15 Kot, nr 17 Myszy, nr 19 Kołysanka gniadego konia i nr 20 Nikczemny szpak), zjawiska przyrody, a także postacie – królewna z bajki (nr 6 Ślub królewny), córeczka (nr 5 Gwiazdka i nr 10 Kołysanka lalek), syn (nr 10 i 14 Kołysanka Krzysi), mama (nr 20 Nikczemny szpak) św. Agnieszka, św. Krystyna i św. Krzysztof (nr 6 i 8 Święta Krystyna) i sprzedawca Żyd - Lejba (nr 18 Zły Lejba).
Proste, zwięzłe teksty połączył Szymanowski z wdzięczną muzyką, charakteryzującą się typowymi dla polskiej mowy intonacjami, nawiązującymi także do głosu dziecka. Stąd nieskomplikowanej melodyce, najczęściej o wąskim ambitusie i powtarzalnych motywach, towarzyszy równie zwięzła i przejrzysta partia fortepianu, decydująca o nastroju pieśni oraz ilustrująca jej treść (np. w nr 7 Trzmiel i żuk ciągły, szybki tryl symbolizuje tytułowego trzmiela). Rymy dziecięce cechuje ogromna różnorodność odcieni uczuciowych – od żartobliwych, poprzez ironiczne i karykaturalne, liryczne i wzruszające, aż po żywiołowe i radosne. Obok krótkich piosenek zdarzają się także bardziej skomplikowane – dłuższe, o złożonej harmonice nasyconej licznymi chromatyzmami (np. nr 18 Zły Lejba).
Pierwszą osobą, która wysłuchała pieśni w wykonaniu Szymanowskiego i jego siostry, Stanisławy Korwin-Szymanowskiej, była sama poetka Kazimiera Iłłakowiczówna. Była to nieoficjalna, prywatna prezentacja utworu. Publiczne prawykonanie Rymów dziecięcych, w tym samym wykonaniu, odbyło się 11 grudnia 1923 roku we Lwowie.
Mimo, iż kompozycja tematycznie przeznaczona jest dla dzieci, to jednak reprezentuje zdecydowanie muzykę „dla dorosłych”, o wielkich walorach i wysokim poziomie artystycznym, nie odbiegającym od innych pieśni Szymanowskiego. Stąd piosenki te zawsze znajdowały się w repertuarze najwybitniejszych śpiewaczek, m.in. Haliny Łukomskiej, Heleny Łazarskiej, Elżbiety Szmytki, Małgorzaty Armanowskiej, Anny Mikołajczyk, czy Iwony Sobotki, której interpretacja znalazła się na płycie (jednej z czterech w albumie) nagranej w 2004 roku wspólnie z pianistką Reinild Mees dla holenderskiego wydawnictwa Channel Classics.